ludzie Bałkan vol.1.

Czy to nie jest dziwne, że znamy mnóstwo sławnych ludzi - naukowców, filozofów, pisarzy, aktorów, muzyków - z tzw. Zachodu, a nie mamy zielonego pojęcia o zasłużonych z innych zakątków świata? Kogo znacie z Bałkanów? Ja prawie nikogo. Oczywiście, naoglądałam się przez ostatnie miesiące dużo bałkańskiej sztuki, ale - zabijcie mnie - nazwisk nie pamiętam. Wiem natomiast, że to z tych stron pochodzą ludzie tacy, jak Dubravka Ugrešić, Novak Đoković, wspomniana już kiedyś,Vedrana Rudan, Goran Bregović oraz, że chorwackie korzenie ma sam John Malkovich. A ja mam swoją własną bałkańską świetną trójcę, więc czas na cykl im poświęcony.
Znacie tego pana?

Jeden z moich ulubionych reżyserów. Trafiłam na niego przed laty, przez Johnny'ego Deppa, na którego punkcie, jak każda szanująca się małolata, miałam fioła. No dobra, nadal mam. Ale to wcale nie Johnny w "Arizona Dream" urzekł mnie najbardziej. Powaliło mnie wszystko począwszy od muzyki Gorana Bregovića i Iggy Popa poprzez całą tę niemożliwą do zrozumienia historię, a skończywszy na latającej rybie i reszcie niesamowitej magii. Lat miałam naście, więc niewiele mądrego mogłam o tym filmie powiedzieć, ale wiedziałam, że zobaczyłam właśnie świat, w którym chciałabym żyć i w którym właściwie żyję gdzieś tam w głębi siebie - świat smutny, ale piękny, tragiczny a magiczny, gdzie się żyje na 100%, wino nigdy się nie kończy, nikt nie bawi się w powściągliwość i konwenanse, nad śnieżnymi zaspami latają ryby, żółwie tańczą przy akordeonie i wszystko jest na pohybel logice, której tak kurczowo się trzymamy, żeby uporządkować swoje życie, a wychodzi nam z tego farsa, z której nawet nie potrafimy się śmiać.
Jakiś czas później obejrzałam "Czas Cyganów" i odpadłam totalnie. Nie da się słowami oddać tego, co mi się w duszy zadziało, totalne, cholerne arcydzieło. Podobało się nawet mojej matce, która zawsze mówi "Boże, jakie ty dziwne filmy oglądasz, nic z tego nie rozumiem..." ;) Kocham ten absurdalny klimat "Powieszonego domu", poczucie, że patrzy się na historię z pogranicza dwóch światów - tego prawdziwego i tego możliwego gdzieś tylko po drugiej stronie lustra. I Bregović znów ze swoim Ederlezi w jednej z końcowych scen. No i to pierwszy film całkowicie w języku romskim, zagrany poza tym przez nieprofesjonalnych aktorów. Niech mi ktoś powie, że Cyganie nie są zdolni.
Na "Underground" z kolei wybraliśmy się całą grupą w ramach kina letniego. Film rozliczeniowy i trudny, ale lekki zarazem i bardzo się uśmialiśmy, szczerze i z trzewi. Przez kolejne tygodnie mówiliśmy do siebie per kumo/kumie, a fraza "ta gorzałka rozgrzewa moją duszę!" wciąż niekiedy wraca. 100% Jugosławii.
Sam Kusturica twierdzi, że Jugosławia popełniła samobójstwo, a my daliśmy jej broń. Na Bałkanach nie mieszka od wielu wielu lat, teraz przebywa w Paryżu. Parę lat temu przyjechał na Woodstock - żałuję, że przegapiłam. Ach, gwoli ścisłości - jest Serbem, ale pochodzi z Sarajewa. Nazywany jest zresztą najbardziej wyklętym synem Sarajewa, właśnie przez "Underground", nakręcony w Belgradzie i Serbów rzekomo wybielający. Nie zamierzam się w te historie wikłać, bo generalnie wydaje mi się, że ludzie za bardzo sobie wszystko biorą do siebie, a ja nie zamierzam tego robić dłużej. Bohaterowie filmów Kusturicy też tego nie robią - synowie tej samej matki strzelają do siebie po to, by po chwili pić wspólnie śliwowicę i to wszystko nie ma znaczenia, bo i tak nic nie zależy od nas, tylko od jakiejś irracjonalnej, nonsensownej magicznej siły. Może od wielkiego indyka, przyjaciela Perhana, a może od tamtej ryby z Arizony.

A oto i moja ryba, kupiona na pchlim targu w Osijek, właśnie na cześć Kusturicy.

the fish doesn't think, cause the fish knows everything